Allereerst allemaal de beste wensen voor 2005.
Dan komt hier nu een stukje typewerk dat ik heb gevonden over de jeneverbessen in mijn boekje: Giftige plantengids van Tirion, Dr. M. de Cleene.
Voor degene die niet veel zin hebben het hele artikel te lezen; kijk dan onderaan bij het gebruik van de plant; is wel interessant.
Kenmerken en vindplaats sla ik even over; wel dat er zo'n 60-tal jeneverbessoorten op het noordelijk halfrond zijn wil ik vermelden.
Giftige plantendelen: vermoedelijk alle.
Giftige bestanddelen: vluchtige olien (monocyclische terpenen).
GIFTIGHEID:
Jeneverbessen met schubvormige bladeren zijn het gifstigst. Van de Zevenboom zijn alle delen zeer giftig. De giftigheid wordt veroorzaakt door een vluchtige olie die ook niet-vluchtige stoffen bevat (sabinol, l-sabineen, thujol en andere terpeenderivaten). Vooral jonge twijgjes zijn gevaarlijk (3-5% vluchtige olie). De vluchtige olie wordt via de intacte huid snel in het lichaam opgenomen,m aar bij consumptie nog veel sneller via de slijmvliezen van het maagdarmkanaal. De Zevenboom veroorzaakt braken, maagdarmontsteking, bloederige diarree en bij grotere hoeveelheden ook onherstelbare schade aan nieren, krampen en bewusteloosheid en, door centrale verlamming, zelfs de dood.
Voor de mens zijn meer dan 1 gram twijgtoppen al giftig, 5-20 g twijgtoppen of 6 druppels vluchtige olie kunnen al dodelijk zijn. Vergiftigingen zijn voorgekomen na het innemen van een “geneeskrachtig” extract of een afkooksel van bladeren als vruchtafdrijvend middel. De vluchtige olie veroorzaakt op de huid blaren en dieper liggende necrosen.
Herkauwers zijn bijzonder gevoelig voor de Zevenboom, terwijl paarden grote hoeveelheden kunnen opeten zonder schadelijke gevolgen. De plant veroorzaakt gelukkig maar zelden vergiftigingen bij dieren, omdat zij wegens de zeer scherpe smaak maar slechts zelden wordt gegeten. De dodelijke dosis twijgen bedraagt voor een cavia 3 gram, een kat 3-4 g en een konijn 7 gram.
Als vergiftigingen optreden komt dit meestal door het kapotwrijven van de schors door het dier zelf, met als gevolg een vrijkomen en in contact met de dierenhuid treden van de giftige vluchtige olie. Ook alle delen van de Cederhoutboom (0,2% vluchtige olie) zijn zeer giftig. Bij inname van deze plant kunnen bij de mens optreden: vaaktverwijding, verwijding van de pupillen, opgezwollen buik, gezicht, nek en hals, grote dorst, trage pols, en heftige krampen. In de VS stierf een vrouw die 30 ml cederhoutolie had ingenomen om abortus op te wekken.
De *gewone jeneverbes* is slechts zwak giftig, maar het eten van grote hoeveelheden “bessen” kan tot nierontsteking, zelfs tot nierbeschadiging leiden. De “bessen” zijn in ieder geval verboden voor zwangere vrouwen. Jeneverbessen zouden een slechte smaak geven aan de melk van dieren die ervan eten.
GEBRUIK:
Twijgtopjes van de Zevenboom werden vroeger soms als abortusopwekkend middel aangewend: deze praktijk was echter ook levensgevaarlijk voor de vrouw. Het aromatische hout van de cederhoutboom doet dienst in de houtindustrie bij vervaardiging van potloden en sigarenkistjes. Men maakt er ook kleerkasten van omdat cederhoutgeur motten verdrijft. Cederhoutolie wordt oa gebruikt in de microscopie (immersie-olie, ophelderingsmiddel) en de parfumerie (even eigen aanvulling … het zit ook in mijn flesje anti-vlieg dat ik gebruik – vliegweg van Sectolin).
GEWONE JENEVERBES komt voor in vele farmacopees: ze wordt gebruikt als een urine-, darmgas-, en zweetdrijvend en bloedzuiverend middel en als eetlustopwekker (eenmalige dosis van 2 gram/kop). Het gebruik ervan is evenwel niet aan te raden aan zwangere vrouwen en nierlijders. Gewone jeneverbes is ook de grondstof voor bereiding van jenever, gin en steinhäger (de naam van jenever is overgenomen van de plantennaam). Verder worden jeneverbessen benut in de industrie (extractie van terpenen), in cosmetica, vanwege zijn bloedsomloop stimulerende eigenschappen, in badzout en zeep. Jeneverbessen worden ook gastronomisch gewaardeerd, oa bij de bereiding van zuurkool, zure haring, wild, kalfs- en stoofvlees, Ardenner leverpastei, als rookmiddel voor andere Ardenner specialiteiten (ham, worst) en bij het inleggen in azijn van voedingswaren. Dit illustreert hoe betrekkelijk het begrip “giftigheid” eigenlijk is.
Toch moet men oppassen voor een overmatig gebruik van jeneverbessen.
Tenslotte wordt als eerste hulp, naast de dokter enz. ook aangeraden melk te drinken.
Groeten,
Ingrid
Warboel
