N.a.v. een artikel over brok in de keel bij mensen in een wetenschappelijk tijdschrift, voelde ik de behoefte om een nieuwe column uit te broeden en te leggen op horses.nl:
http://www.horses.nl/blogs/view/646Bit in de mond; brok in de keel
Er kleven vele gezondheidsnadelen aan het rijden met een bit in de paardenmond. Zo ligt het bit op gevoelige delen in de mond en ontstaat er een enorme puntdruk op bijvoorbeeld de tong en of de lagen. Natuurlijk hangt het effect van het bit samen met de hand van de ruiter. Er is één effect dat los staat van de hand van de ruiter en dat altijd optreedt. Of de ruiter nu wel of niet aan de teugels komt: de verstoring van de ademhaling.
Anatomisch gezien zijn ademhaling en spijsvertering gescheiden in het paardenlichaam, behalve in de keel. Daar horen ze fysiologisch gescheiden te zijn; het ademhalings- en spijsverteringsstelsel zijn door middel van een ingenieus mechanisme gescheiden en kunnen slechts om de beurt hun werk doen.
Een goede vergelijking van het mechanisme dat zich afspeelt in de keel, is een spoorwegwissel. Door op tijd de wissel om te zetten, kunnen alle treinen gebruik maken van dat stukje traject, ook al gaan ze een andere kant op. Door middel van de wissel kan ook geregeld worden waar de trein naartoe gaat. Zo werkt het ook in de keel bij paarden, maar ook bij mensen. De huig zorgt ervoor dat als je ademhaalt je luchtpijp geopend is en als je voedsel doorslikt dat de luchtpijp wordt afgesloten zodat er geen voedsel in je longen terecht komt. Wanneer je je verslikt, komt er soms wel eten in je longen terecht en begin je ook direct te hoesten. Zodra je iets in je mond stopt komt ook het spijsverteringsreflex op gang, je lichaam gaat speeksel aanmaken bijvoorbeeld.
Als paarden iets in de mond hebben, gebeurt er iets dergelijks. Het spijsverteringsreflex komt op gang. Dat betekent dat zijn hele lichaam zich gaat instellen op het verteren van voedsel, daar hoort geen actieve lichamelijke inspanning bij en een rustige ademhaling. Andersom geldt dat wanneer een paard lichamelijke inspanning moet leveren (training), dat het ademhalingsstelsel harder moet gaan werken.
Wanneer een bit in de mond van een paard wordt gestopt dat hard moet werken, ontstaan er grote problemen. Het lichaam krijgt twee seinen tegelijk; werken en verteren. Het spijsverteringsreflex komt op gang, maar tegelijkertijd moet er veel zuurstof naar de longen worden gebracht. Door de aanwezigheid van het bit wordt veel speeksel aangemaakt, omdat het lichaam denkt dat er eten aankomt. Dit speeksel moet worden doorgeslikt, of wordt simpelweg uitgekwijld (schuimen). Op het moment dat het paard slikt, kan het geen adem meer halen, want de luchtpijp wordt afgesloten, anders zou het dier zich verslikken. Bovendien krijgt een paard minder zuurstof binnen dan wanneer het geen bit in de mond zou hebben en minder vaak zou hoeven slikken. Bij ren- en drafpaarden komt een 'afwijking' aan het mechanisme dat slikken en ademhalen moet scheiden veel voor. Dit is geen afwijking, maar een gevolg van het gebruik van een bit op hoge snelheden. Het mechanisme wordt verstoord omdat het moet slikken en ademhalen tegelijk. Ook het overvloedig schuimen bij bijvoorbeeld dressuur is geen uiting van ontspanning, maar een direct gevolg van overmatige speeksel aanmaak en het slecht kunnen slikken.
Bij mensen komt zo'n verstoring van ademhalen en slikken ook voor. in bepaald situaties. Dat gebeurt bijvoorbeeld op het moment dat je een gevoel hebt alsof je een brok in je keel hebt. Dat wordt veroorzaakt door een spier in je strottenhoofd als je bijvoorbeeld bijna moet huilen. Je lichaam ziet angst en verdriet als een teken van stress en dan wil het lichaam vechten of vluchten. Deze reactie wordt gestuurd door het autonome zenuwstelsel, dat wil zeggen dat je er geen controle over hebt. Als je moet vechten of vluchten heeft je lichaam meer zuurstof nodig, dat kan door sneller adem te gaan halen en adem te halen door de mond. Spieren in je hals gaan openstaan om meer ruimte te geven voor de lucht die door de luchtpijp komt. Dat is op zich niet zo'n probleem, totdat... je probeert te slikken. De glottis sluit bij mensen samen met de huig de luchtpijp af, wanneer eten wordt doorgeslikt. Als je nu probeert te slikken, krijgt het lichaam twee signalen tegelijk binnen; slikken én ademhalen. De glottis weet niet precies meer wat te doen en dit voelt aan als een brok in je keel, omdat het lastig is om nu nog te slikken.
Even terug naar het paard; iets dergelijks gebeurt er als een paard een bit in krijgt én tegelijkertijd moet werken. Het zou weleens kunnen zijn dat dit tot effect heeft dat het paard ook continu een brok in zijn keel voelt!
Algemeen
